چگونه شطرنج را بچینیم؟

بازی شطرنج، یک ورزش فکری بوده که نیاز به استراتژی و تکنیک‌های خاصی است. چیدمان شطرنج، استراتژی و تکنیک، قواعد بازی و … از جمله مهم‌ترین مواردی است که قبل از انجام این بازی، باید درباره آن‌ها اطلاعات کاملی بدست آورد. شاید در ابتدا فکر کنید که شطرنج یک بازی ساده و آسان است. این موضوع کاملاً اشتباه بوده و هنگامی که وارد این بازی شوید، آنگاه متوجه می‌شوید که این بازی فکری، بسیار دشوار و قاعده‌مند است.

در این آموزش شطرنج از باشگاه شطرنج ایران، تصمیم داریم درباره چیدمان شطرنج، مهره‌ها، قواعد بازی و کلیات آن صحبت کنیم. اگر علاقه‌مند به بازی شطرنج هستید یا تصمیم دارید این بازی را انجام دهید اما اطلاعاتی درباره آن ندارید، توصیه می‌کنیم همراه باشگاه شطرنج ایران باشید.

چیدمان شطرنج و مهره‌ها در زمین بازی

نخستین آموزشی که باید درباره بازی شطرنج مشاهده کنید، نحوه چیدمان زمین بازی و مهره‌هاست. هر مهره برای خود جایگاهی در زمین بازی داشته و با استفاده از قدرت حرکات خود، می‌تواند در سراسر زمین منتقل و خود را توسعه دهد. ادامه به بررسی کامل این موضوع خواهیم پرداخت.

چیدمان صفحه بازی

در همین ابتدا، باید نحوه چیدمان شطرنج و زمین بازی را آموزش دهیم. صفحه شطرنج از 64 خانه (8*8) ایجاد شده است. دو ردیف نخست مربوط به بازیکن سفید و دو ردیف انتها نیز مربوط به بازیکن سیاه است. در ردیف عمودی زمین بازی، رنک‌ها را مشاهده می‌کنید که از عدد 1 الی 8 تنظیم شده‌اند. همچنین در ردیف افقی نیز فایل‌ها را مشاهده می‌کنید که از A تا H نوشته شده‌اند.

علت استفاده از رنک و فایل، این است که به آسانی بتوانیم مهره‌های مختلف را علامت‌گذاری و به آن‌ها اشاره کنیم. الزام به چنین سیستمی در بازی شطرنج وجود ندارد اما اغلب بازیکنان شطرنج از این سیستم برای سهولت در استفاده و انجام تاکتیک‌های خود استفاده می‌کنند.

چیدمان شطرنج؛ مهره‌های بازی

پس از آنکه چیدمان شطرنج مربوط به زمین بازی را توضیح دادیم، نوبت چیدمان مهره‌هاست. 

·         در چهار گوشه زمین، باید رخ یا قلعه قرار بگیرد. به عبارتی خانه‌های مربوط به A1 و H1 بازیکن سفید و A8 و H8 بازیکن سیاه محل قرارگیری مهره رخ یا قلعه است. 

·         در کنار این چهار مهره، اسب قرار می‌گیرد. برای بازیکن سفید در خانه‌های B1 و G1 و برای بازیکن سیاه نیز خانه‌های B8 و G8 محل حضور مهره اسب است.

·         در کنار مهره‌های اسب، فیل‌ها قرار می‌گیرند که نقش مهمی در بازی ایفا می‌کنند. خانه‌های C1 و F1 برای بازیکن سفید و خانه‌های C8 و F8 برای بازیکن سیاه محل قرارگیری مهره فیل است.

·         در ادامه باید مهره وزیر را که یک مهره تمام عیار است در بازی قرار دهیم. وزیر به دلیل نوع حرکات و قدرتی که دارد، بسیار حائز اهمیت است و بازیکنان باید به دقت از این مهره مراقبت کنند. محل قرار گیری وزیر در کنار مهره‌های فیل سمت چپ در خانه‌های D1 برای سفید و D8 برای سیاه است.

·         آخرین مهره از مهره‌های عقب، مربوط به شاه بوده که بازیکنان باید در طول بازی از این مهره مراقبت کنند. عدم حرکت مهره شاه به معنای شکست بوده و بازی شطرنج به پایان می‌رسد. بنابراین بسیار مهم است که از این مهره حفاظت کامل نمایید. محل حضور مهره شاه کنار وزیر در خانه E1 برای سفید و E8 برای سیاه است.

·         حال جلوی تمام این مهره‌ها، سربازان پیاده قرار می‌گیرند. ردیف 2 و 7 محل قرارگیری این مهره‌هاست. به ترتیب بالا، تمام مهره‌های شطرنج در زمین بازی قرار گرفته و چیدمان شطرنج تکمیل می‌شود.

بررسی چیدمان شطرنج؛ نحوه حرکت مهره‌های مختلف

هر کدام از مهره‌های ذکر شده در عنوان قبل، دارای حرکت مخصوص خود هستند. چیدمان شطرنج تنها به محل قرارگیری ابتدایی محدود نشده و باید در حین بازی نیز نحوه حرکت مهره‌های شطرنج رعایت شود. در ادامه به بررسی نحوه حرکت هر کدام از این مهره‌ها خواهیم پرداخت.

نحوه حرکت مهره سرباز پیاده (Pawn)

ساده‌ترین و در عین حال مهم‌ترین مهره یک بازیکن در بازی شطرنج، سرباز پیاده است. هر بازیکن از این مهره 8 عدد در اختیار داشته که می‌تواند به مقدار 2 یا 1 واحد آن‌ها را حرکت دهد. حرکت ابتدایی مهره‌ها بر روی ردیف 2 و 7 به شکل 2 واحدی و پس از آن 1 واحدی خواهد بود. همچنین در صورتی که مهره رقیب یا خودی در جلوی مهره پیاده قرار داشته باشد، امکان حرکت برای مهره پیاده وجود ندارد. یک قابلیت ویژه‌ای که مهره پیاده دارد، امکان حرکت اریب است. این حرکت هنگامی امکان‌پذیر است که مهره رقیب به شکل اریب کنار مهره پیاده قرار داشته باشد.

اصلی‌ترین ویژگی و قابلیتی که مهره پیاده دارد (و هیچ مهره‌ای دیگر در بازی شطرنج این قابلیت را ندارد)، این است که می‌تواند با حضور در ردیف آخر زمین حریف، به مهره‌‌ای بهتر تبدیل شود. به عنوان مثال می‌تواند خود خارج و مهره وزیر وارد بازی شود. لازم به ذکر است که مهره پیاده امکان حرکت به سمت عقب را ندارد.

نحوه حرکت مهره رخ (Rook)

مهره رخ یا قلعه، یک مهره کارآمد بوده که می‌تواند به صورت عمودی و افقی به تعداد واحد دلخواه حرکت کند. تنها مسیری که امکان حرکت آن برای این مهره وجود ندارد، اریب است. همچنین در شرایطی خاص نیز امکان تعویض محل قرارگیری مهره رخ و شاه نیز در این بازی وجود دارد.

نحوه حرکت مهره اسب (Knight)

اسب که در زبان انگلیسی به شوالیه معروف است، از جالب‌ترین مهره‌ها در چیدمان شطرنج بوده که امکان حرکت به صورت L را دارد. جالب است بدانید اسب تنها مهره‌ای است که می‌تواند از روی دیگر مهره‌ها عبور کرده و به جلو یا عقب پیشروی کند. لازم به ذکر است که اسب تنها قادر به حذف مهره‌هایی است که در مقصد حرکتی او حضور دارند.

نحوه حرکت مهره فیل (Bishop)

مهره فیل، دیگر مهره ارزشمند بازی بوده که تنها قادر به حرکت اریب در مقدار دلخواه است. نکته جالب درخصوص فیل، این است که باتوجه به حرکت اریب این مهره، یک مهره از فیل بر روی خانه سفید رنگ و دیگری بر روی خانه سیاه رنگ حضور دارند. بنابراین تا انتهای بازی نیز در همین خانه‌های رنگی باقی خواهند ماند.

نحوه حرکت مهره وزیر (Queen)

وزیر که به ملکه نیز معروف است، قدرتمندترین بازیکن و مهره زمین بوده و می‌تواند به شیوه‌های افقی، عمودی و اریب به میزان دلخواه حرکت کند. به دلیل حرکت در تمامی جهان، وزیر بسیار قدرتمند بوده؛ از این رو باید به دقت از این مهره در بازی مراقبت کرد.

نحوه حرکت مهره شاه (King)

مهم‌ترین مهره زمین بازی در چیدمان شطرنج بدون شک مربوط به شاه است. این مهره قوی باید در بازی به دقت مراقبت شود تا بازی همچنان ادامه داشته باشد. مهره شاه به صورت افقی، عمودی و اریب تنها به میزان یک واحد امکان حرکت دارد. در قوانین بازی شطرنج عنوان شده در مسیری امکان حرکت ندارید که کیش رخ دهد. همچنین در صورتی که در موقعیت کیش قرار دارید، تنها قادر به انجام حرکاتی هستید که از این موقعیت خارج شوید. در صورتی که امکان رفع کیش وجود نداشته باشد، کیش و مات رخ داده و بازی با شکست به اتمام می‌رسد.

نکات مهم درباره چیدمان بازی شطرنج و مهره‌ها

چیدمان بازی شطرنج و نحوه استفاده از مهره‌ها دارای اهمیت زیادی بوده و بدون رعایت آن‌ها، امکان کسب پیروزی وجود ندارد. از این رو در ادامه، برخی از مهم‌ترین نکات بازی شطرنج تشریح می‌شوند. سعی کنید این موارد را به خوبی در بازی اعمال کرده تا بتوانید پیروزی خود را در بازی تضمین کنید.

·         اصلی‌ترین مهره بازی، شاه است. در طول بازی باید هر حرکتی را با احتساب موقعیت شاه و عدم ایجاد خطر برای او انجام دهید.

·         وزیر ارزشمندترین مهره بازی بوده و ترکیبی از قابلیت فیل و رخ است. بنابراین باید به دقت از این مهره استفاده نمایید تا به خوبی از مهره‌های خود پشتیبانی کنید.

·         مهره اسب به دلیل نحوه حرکتی که دارد، به عنوان یک مهره ایده‌آل برای حملات غافلگیر کننده محسوب می‌شوند. بنابراین سعی کنید در مواقعی از این مهره استفاده کنید که رقیب انتظار آن را ندارد.

·         فیل به دلیل شعاع حرکتی که دارد، قدرت بسیاری در بازی دارد. بسیاری از افرادی که با تازگی با بازی شطرنج آشنا می‌شوند، این مهره را دست کم گرفته و از آن به مقدار کافی استفاده نمی‌کنند. فیل در مواقع حساس می‌تواند نتیجه و روند بازی را عوض کند.

·         مهره رخ به دلیل شعاع حرکتی و همچنین جهت حرکتی، مهره‌ای کارآمد بوده و می‌تواند با مهره‌های دیگر، یک تیم قوی تشکیل دهد.

·         سرباز شاید به دلیل نوع حرکت و قدرت یک مهره کم اهمیت جلوه کند اما ارزش آن به دلیل تعداد زیاد (8 عدد) بسیار زیاد است. همچنین هنگامی که فضای جلوی سرباز پیاده خالی شود، او می‌تواند با رسیدن به خانه انتهایی، خود را به یک مهره قدرتمند مانند وزیر تبدیل کند.

جمع بندی نهایی

اگر علاقه‌مند هستید چیدمان شطرنج و الفبای آن را به صورت اصولی بیاموزید و در بازی‌ها و مسابقات مهم شرکت کنید، توصیه می‌کنیم با ورود به سایت شطرنج ایران، این مزایا را بدست آورید. در این مجموعه می‌توانید به صورت آنلاین و حضوری آموزش دیده و مهارت خود را در این بازی افزایش دهید.