صندلی خبر مجله اینترنتی
حساسیت دندانی (یا هایپرسنسیتی دندانی) به دردی گفته می‌شود که هنگام تماس دندان‌ها با محرک‌های خاص، مانند غذاها و نوشیدنی‌های گرم، سرد، یا اسیدی، احساس می‌شود. این وضعیت می‌تواند موقتی یا مزمن باشد و ممکن است یک دندان یا چند دندان را درگیر کند. وقتی مینای محافظ دندان تحلیل رود یا لایه زیرین دنتین در معرض قرار گیرد، عصب دندان تحریک شده و درد حساسیتی رخ می‌دهد.
حساسیت دندان و لثه و علت‌های ایجاد آن چیست ؟
از عوامل شایع تحلیل مینای دندان می‌توان به مسواک زدن با فشار زیاد، استفاده از مسواک‌های با برس سخت، دندان‌قروچه شبانه و مصرف مکرر غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی اشاره کرد. همچنین بیماری‌های سیستمی مانند رفلاکس معده (GERD) یا برگشت اسید ناشی از استفراغ‌های مکرر، می‌توانند مینای دندان را خورده و حساسیت ایجاد کنند.
پوسیدگی، شکستگی یا ترک دندان و عقب‌روی لثه نیز لایه‌های داخلی دندان را در معرض قرار داده و موجب درد موضعی حساسیت می‌شوند. حساسیت لثه معمولاً به صورت درد یا سوزش در بافت لثه پدیدار می‌شود و ممکن است در هنگام مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن احساس شود. لثه‌های حساس اغلب دچار تورم، قرمزی و خونریزی هم می‌شوند. از مهم‌ترین علل حساسیت لثه می‌توان به مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن با خشونت، استفاده از دهانشویه‌های حاوی الکل، یا وجود پروتزهای دندانی (مانند دندان مصنوعی یا بریس) اشاره کرد که موجب تحریک موقت لثه می‌شوند.
روش‌های کاهش حساسیت دندان و لثه
استفاده از خمیردندان ضدحساسیت : خمیردندان‌های ویژه حساسیت اغلب حاوی ترکیبات فعال مانند پتاسیم نیترات یا فلوراید هستند. پتاسیم نیترات با مسدود کردن سیگنال‌های درد از عصب دندان به مغز، ناراحتی را کاهش می‌دهد.
همچنین فلوراید به استحکام مینا و ترمیم آن کمک می‌کند و از تشدید حساسیت جلوگیری می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهند پس از چند بار استفاده از این خمیردندان‌ها درد دندان‌های حساس کم می‌شود.
مسواک زدن نرم و درست : دندان‌پزشکان توصیه می‌کنند از مسواک با برس نرم استفاده کنید و حرکات مسواک‌زدن ملایم و دورانی باشد تا مینای دندان و لثه آسیب نبیند.
مسواک زدن شدید می‌تواند مینای دندان را بیشتر بساید و لثه‌ها را تحریک کند. بنابراین ضربه‌های ملایم به همراه برس نرم برای بیماران حساس ضروری است.
نخ دندان روزانه : تمیز کردن بین دندان‌ها با نخ دندان یا واترپیک حداقل یکبار در روز موجب حذف پلاک باکتریایی و ذرات غذا می‌شود. این کار نه تنها از ایجاد پوسیدگی که یکی از علل حساسیت است جلوگیری می‌کند، بلکه التهاب لثه‌ها را که عامل مهم حساسیت لثه است کاهش می‌دهد.
دهانشویه‌های مناسب : استفاده از دهانشویه حاوی فلوراید یا ترکیبات ضدمیکروب می‌تواند به تقویت مینای دندان و کاهش باکتری‌های مضر کمک کند. برای مثال دهانشویه کلرهگزیدین (بدون الکل) یک ضدعفونی‌کننده قوی است که التهاب لثه را کاهش می‌دهد. همچنین شستشو با محلول کم‌اسید یا فلورایدار شده (بدون الکل) توصیه می‌شود تا دهان در برابر محرک‌های دردناک مقاوم شود.
درمان پزشکی : اگر اقدامات خانگی کارساز نبود، باید به دندان‌پزشک مراجعه کرد. دندان‌پزشک ممکن است برای نواحی حساس دندان فلوراید درمانی موضعی انجام دهد یا پوشش و سیلانت (چسب یا کاورینگ) روی ریشه دندان قرار دهد تا از تحریک بیشتر جلوگیری شود.
بررسی دقیق و علمی محصولات مؤثر در کاهش حساسیت دهان و دندان
بسیاری از محصولات بهداشت دهان برای کاهش حساسیت طراحی شده‌اند. در ادامه هر گروه محصول و مواد مؤثر آن شرح داده می‌شود:
خمیردندان ضدحساسیت : خمیردندان‌های مخصوص حساسیت معمولاً حاوی پتاسیم نیترات یا استرانسیوم کلرید هستند که اعصاب دندان را بی‌حس می‌کنند. در همین حال، فلورایدِ موجود در این محصولات مینای دندان را تقویت کرده و مانع پیشرفت تحلیل آن می‌شود.
مسواک : مهم‌ترین ویژگی مسواک موثر در کاهش حساسیت، نرمی برس آن است. مسواک‌های با برس نرم یا متوسط از سایش بیشتر مینای دندان و تحریک لثه جلوگیری می‌کنند. حرکت ملایم و صحیح مسواک (بدون کشیدن شدید یا فشار زیاد) از تحلیل لثه پیشگیری می‌کند. در برخی محصولات جدید مسواک، الیاف سیلیکونی بسیار نرم یا فناوری منحصر به فردی به کار رفته که لطافت بیشتری دارد.
نخ دندان : استفاده‌ی مرتب از نخ دندان پلاک بین دندان‌ها را از بین می‌برد و باکتری‌های عامل التهابات لثه را کاهش می‌دهد. برخی نخ دندان‌ها با روکش‌های فلورایددار یا زایلیتول (یک شیرین‌کننده بدون قند) آغشته شده‌اند. زایلیتول به‌عنوان یک الکل قندی غیرقابل تخمیر، توسط باکتری‌های دهان استفاده نمی‌شود و جلوی تولید اسید توسط آنها را می‌گیرد.
دهانشویه : دهانشویه‌های حاوی فلوراید یا ترکیبات ضدمیکروب قوی (مانند کلرهگزیدین یا مواد گیاهی ضدباکتری) در کاهش حساسیت مفیدند. فلوراید موجود در دهانشویه به بازسازی نواحی مینا کمک کرده و از تحلیل بیشتر آن جلوگیری می‌کند. همچنین برخی دهانشویه‌ها حاوی ترکیبات آرام‌بخش هستند که گاهی با بی‌حسی موضعی همراهند.
استفاده از این ترکیبات در خمیردندان، نخ دندان و دهانشویه‌های مناسب می‌تواند به کاهش چشمگیر حساسیت دندانی و لثه کمک کند.
معرفی محصولات مؤثر
مسواک جی یو ام 411 کلاسیک ( GUM 411 Classic ) : مسواک باتلر یا جی یو ام 411 کلاسیک، یک مسواک با برس فوق‌العاده نرم و دسته خوش‌دست است که برای بیماران با لثه و دندان حساس طراحی شده است. الیاف نرم آن با حداقل سایش، کارایی خوبی در پاکسازی روزانه دندان‌ها دارد و از تحریک لثه پیشگیری می‌کند.
تمامی مدل های نخ دندان اورال بی ( Oral-B Floss ) : نخ دندان اورال بی نوعی نخ قابل اعتماد و باکیفیت است که به آسانی بین دندان‌ها حرکت می‌کند و پلاک‌ها را می‌زداید. برخی انواع آن با افزودن فلوراید یا روکش روان (waxed) ساخته شده‌اند تا فشار کمتر و تحمل بهتر برای لثه‌های حساس فراهم شود.
خمیر دندان سنسوداین پرونمل روزانه ( Sensodyne Pronamel Daily ) : خمیر دندان سنسوداین پرونمل یک خمیر دندان مخصوص دندان‌های حساس بوده و فرمولاسیونی حاوی پتاسیم نیترات و فلوراید دارد. پتاسیم نیترات، سیگنال‌های درد را بلوک کرده و فلوراید مینای دندان را تقویت می‌کند. سنسوداین پرونمل همچنین ترکیبی برای محافظت در برابر اسیدهای غذایی دارد و به همین دلیل برای افرادی که حساسیت ناشی از اسید خوراکی دارند، مناسب است.
مسواک بین‌دندانی اورال‌بی ( Oral-B Interdental Brush Kit ) : ست براش یا ست مسواک بین دندانی اورال بی شامل چند سایز برس تیز بین‌دندانی است که برای تمیز کردن فضاهای خیلی باریک بین دندان‌ها طراحی شده. با استفاده منظم از مسواک بین‌دندانی، علاوه بر رفع پلاک‌های باقیمانده، از التهاب لثه ناشی از گیرکردن ذرات غذایی جلوگیری می‌شود. این ابزار برای کسانی که دچار حساسیت لثه هستند بسیار سودمند است چون پاکسازی عمیق‌تری انجام می‌دهد بدون آسیب به بافت لثه.
سوالات متداول درباره دندان‌ها و لثه‌های حساس
حساسیت دندان چیست و چرا به وجود می‌آید؟
حساسیت دندان همان درد لحظه‌ای ناشی از تحریک عصب دندان توسط محرک‌های خارجی مانند سرما، گرما یا اسید است. این مشکل وقتی رخ می‌دهد که لایه‌ی محافظ مینای دندان نازک یا تخریب شده و لایه زیرین (دنتین) در معرض قرار گیرد.
چه تفاوتی بین حساسیت دندان و حساسیت لثه وجود دارد؟
حساسیت دندان ناشی از تحریک عصب درون خود دندان است و با خوردن خوراکی‌های خیلی سرد یا گرم و غیره آشکار می‌شود، در حالی که حساسیت لثه به صورت درد یا سوزش سطحی در بافت لثه ظاهر می‌شود و اغلب در هنگام مسواک یا نخ دندان کشیدن احساس می‌شود.
همچنین حساسیت لثه معمولاً با علائم التهاب مثل قرمزی و خونریزی همراه است، در حالی که حساسیت دندان این‌گونه نیست. علت اصلی حساسیت لثه، التهاب و عفونت لثه (ژنژیویت) است، در حالی که حساسیت دندان معمولاً به دلیل تحلیل مینای دندان یا قرار گرفتن ریشه دندان در معرض موارد تحریک‌کننده رخ می‌دهد.
چگونه می‌توان حساسیت دندان را سریعاً کاهش داد؟
برای تسکین فوری می‌توان از خمیردندان‌های ضدحساسیت استفاده کرد که حاوی پتاسیم نیترات یا فلورایدند. همچنین شستشوی دهان با آب نمک ولرم (نصف تا یک قاشق چای‌خوری نمک در یک لیوان آب ولرم) به دلیل خواص ضدعفونی و ضدالتهابی می‌تواند موقتاً درد را کم کند.
مصرف مایعات گرم (نه جوشیده) مانند چای زنجبیل یا عسل و مایعات بدون اسید هم تا حدی به کاهش درد کمک می‌کند. در هر صورت، اگر درد شدید یا طولانی شود، باید به دندان‌پزشک مراجعه کرد تا علت دقیق مشخص و درمان تخصصی ارائه شود.
آیا استفاده از مسواک یا خمیردندان خاصی برای کاهش حساسیت توصیه می‌شود؟
بله. مسواک‌های با برس نرم و حرکات ملایم توصیه می‌شوند تا مینای دندان کمتر سابیده شود و لثه‌ها تحریک نشود.
همچنین خمیردندان‌های برچسب‌خورده «مخصوص دندان‌های حساس» مفیدند، زیرا ترکیباتی مانند پتاسیم نیترات را دارند که درد عصبی را آرام می‌کند.
چگونه می‌توان حساسیت لثه را درمان یا کاهش داد؟
حساسیت لثه معمولاً به بهداشت ضعیف دهان مربوط است. نخستین گام، تقویت بهداشت دهان شامل مسواک زدن ملایم (دو بار در روز) و استفاده روزانه از نخ دندان است.
اگر التهاب و حساسیت لثه به این روش‌های خانگی بهبود نیافت، احتمالاً به ژنژیویت یا بیماری لثه مبتلا شده‌اید و باید نزد دندان‌پزشک بروید تا جرم‌گیری عمیق و درمان‌های تخصصی (مانند تجویز داروهای موضعی یا آنتی‌بیوتیک) را انجام دهد.
ارتقاء رژیم غذایی (افزایش ویتامین C)، مصرف مایعات کافی و ترک دخانیات نیز به بهبود سلامت لثه کمک می‌کند.
برای نگارش این مقاله از ترجمه منابع معتبر انگلیسی مانند Healthline، Mayo Clinic و WebMD استفاده شده است تا اطمینان علمی و آگاهی به‌روز حاصل شود.
